Słowiński Park Narodowy

Ukazanie się rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23.11.1966r. w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego (Dz.U. Nr 42, poz. 254) wprowadziło istotne zmiany na mapie systemu obszarów chronionych w Polsce. W dniu 1 stycznia 1967r. pojawił się na niej 11 krajowy, a jednocześnie drugi, po Wolińskim, nadmorski park narodowy w Polsce. Sukces polskiej ochrony przyrody był poparty wieloletnimi staraniami wybitnych specjalistów w tej dziedzinie oraz władz wojewódzkich. Na podstawie tego aktu wykonawczego Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wydał zarządzenie z dnia 10.12.1966r. w sprawie określenia granic SPN i ograniczeń obowiązujących na jego terenie (M.P. Nr 66, poz. 317), określając przede wszystkim:

a) powierzchnię Parku, czyli 18.069 ha, a także szczegółowy przebieg granic oraz obszary objęte ochroną, 

b) obszary podlegające ochronie ścisłej i częściowej, 

c) sposób zarządzania i kompetencje dyrektora, 

d) ograniczenia i zakazy obowiązujące na terenie parku. 

Kolejne lata przyniosły zmianę uwarunkowań prawnych funkcjonowania Słowińskiego Parku Narodowego. Po raz pierwszy wraz z ukazaniem się ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991r. (Dz.U. Nr 114, poz. 492) i jej nowelizacji z 2002r., a następnie ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (Dz.U. Nr 92 poz. 880). Opublikowane akty prawne oraz przepisy wykonawcze wymagały od dyrekcji Parku określonych działań, wśród których priorytetem było uporządkowanie sytuacji prawnej gruntów leżących poza granicami Parku, na przestrzeni lat przejmowanych w zarząd SPN. Działania te podyktowane były również zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego w ochronie przyrody. 

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 marca 2004r. (Dz.U. Nr 43 poz. 390) zainicjowało funkcjonowanie SPN na obszarze 32 744,03 ha, w tym 21 572,89 ha położonych w województwie pomorskim w części lądowej oraz 11 171,14 ha wód przybrzeżnych Morza Bałtyckiego, a więc w postaci powierzchniowo zbliżonej do pierwotnych założeń projektowych. Dokument ten określił również granice otuliny Parku, której powierzchnia wynosi 30 220 ha. 

Podstawowe akty prawne to: 

- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2020, poz. 55 z późn. zm),

- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 marca 2004 roku w sprawie Słowińskiego Parku Narodowego (Dz. U. 2004, Nr 43, poz. 390),

- Rozporządzenie MŚ z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313),

- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 lutego 2013 r. (DZ.U.2013, poz. 308) w sprawie nadania statutu Słowińskiemu Parkowi Narodowemu,

- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty (Dz.U. 2013 poz.400).

Unikatowość przyrody Słowińskiego Parku Narodowego (SPN) znalazła uzasadnienie w decyzjach o objęciu obszaru Parku międzynarodowymi konwencjami i porozumieniami w zakresie ochrony przyrody.

W 1977 roku SPN został objęty Programem UNESCO "Człowiek i Biosfera" (MAB), którego celem jest utworzenie globalnej sieci rezerwatów biosfery. Obecnie funkcjonuje 669 takich obiektów w 120 krajach świata. Rezerwaty Biosfery służą zachowaniu różnorodności biologicznej i promowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, pełnią funkcję punktów odniesienia w analizie zmian globalnych w obszarze całej planety. Cel, który przyświeca tej idei to także pobudzanie społecznej świadomości i pokazywanie istniejących powiązań pomiędzy różnorodnością ekologiczną i społeczno-kulturową. Uczestnictwo w Programie MAB jest dobrowolne.

Kolejną konwencją ważną dla statusu SPN jest "Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, zwana także Konwencją Ramsarską. Realizacja postanowień tej umowy polega na zapewnieniu trwałej ochrony i racjonalnym użytkowaniu terenów, w kształtowaniu których dominującą rolę odgrywają ekosystemy wodne i bagienne. Biorąc pod uwagę, że niemal 80% obszaru Parku stanowią wody (morze, jeziora, torfowiska, bagna) oraz to, że tereny te są miejscem życia szeregu gatunków ptaków chronionych, objęcie tego terenu od 1995 roku dodatkowymi postanowieniami prawa międzynarodowego jest w pełni uzasadnione.

Najmłodszą formą ochrony, którą objęto w 2004 roku wybrane ekosystemy Parku jest ogólnoeuropejska sieć ekologiczna Natura 2000. Podstawowym założeniem tego przedsięwzięcia jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego krajów członkowskich Unii Europejskiej. Cel ten realizowany jest poprzez: ochronę siedlisk zagrożonych i/lub reprezentatywnych dla wyróżnionych regionów biogeograficznych oraz ochroną roślin i zwierząt zagrożonych oraz rzadkich na terytorium Wspólnoty albo poprzez ochronę wybranych gatunków i ich biotopów. SPN to trzon "Ostoi Słowińskiej PLH220023" i "Pobrzeża Słowińskiego PLB220003", a północna część Parku obejmująca wody Morza Bałtyckiego (111,71 km2) stanowi fragment dużo większego obszaru ''Przybrzeżnych Wód Bałtyku PLB990002". Te trzy Obszary zostały wyznaczone, według tych samych założeń mających zastosowanie we wszystkich krajach Unii Europejskiej, z mocy Dyrektywy Ptasiej oraz Dyrektywy Siedliskowej i są elementami sieci Natura 2000.

Aktualnie Słowiński Park Narodowy to także Międzynarodowa Ostoja Ptaków, ustanowiona zgodnie z przyjętymi przez BirdLife International naukowymi kryteriami dotyczącymi składu gatunkowego i liczebności awifauny występującej na danym terenie.

W 1992 roku, w Helsinkach, została sporządzona Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Polska ratyfikowała ją w 1999 r. Podstawowym organem wykonawczym Konwencji Helsińskiej, jest Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Morza Bałtyckiego, znana jako HELCOM. Zapisy konwencji jak i praca HELCOM-u przyczyniają się do minimalizacji zagrożeń i zapewnienia prawidłowej ochrony ekosystemów morskich Morza Bałtyckiego, którego 111,71 km2 leży w granicach Parku.

Powstała w 1998 roku Fundacja PAN Parks to ogólnoeuropejska organizacja pozarządowa, skupiająca się na ochronie dzikiej przyrody. Fundacja prowadzi projekt o nazwie „The Milion Projekt", w którym za główny cel postawiono zlokalizowanie i zabezpieczenie 1 000 000 hektarów obszarów dzikich. We wrześniu 2013 roku Fundacja PAN Parks przyznała Słowińskiemu Parkowi Narodowemu „Dyplom Dzikiej Przyrody". SPN jako nowy „Partner Dzikiej Przyrody" gwarantuje ochronę 5327 ha obszarów dzikich na swoim terenie.

Słowiński Park Narodowy położony jest w województwie pomorskim, na terenie dwóch powiatów: słupskiego i lęborskiego, w granicach administracyjnych pięciu gmin.

POWIERZCHNIA OGÓŁEM: 32 744,03 ha

- W tym wody powierzchniowe:10109,23 ha
- W tym Morze Bałtyckie: 11187,73 ha

Powiat Słupsk

- Gmina Ustka ogółem: 288,76 ha
- Gmina Smołdzino ogółem: 16 833,26 ha
- Gmina Główczyce ogółem: 1 706,90 ha

Powiat Lębork

- Gmina Wicko ogółem: 2 382,79 ha
- Gmina Łeba ogółem: 361,18 ha

Siedziba Dyrekcji SPN zlokalizowana jest w miejscowości Smołdzino przy ulicy Bohaterów Warszawy 1A. Nadto w wybranych miejscowościach na terenie całego Parku znajdują się siedziby obwodów ochronnych. Służby terenowe oraz pracownicy administracyjni wykonują zadania statutowe parku narodowego, wśród których działaniami nadrzędnymi są : prowadzenie działań ochronnych w ekosystemach parku narodowego, udostępnianie obszaru parku narodowego  na zasadach określonych w planie ochrony  lub w zadaniach ochronnych i zarządzeniach dyrektora parku narodowego, prowadzenie działań związanych z edukacją przyrodniczą.

Aby zapewnić skuteczną ochronę zasobów przyrodniczych Parku, a jednocześnie stworzyć warunki do poznawania jednego z najcenniejszych obiektów przyrodniczych naszego kraju, obszar Słowińskiego Parku Narodowego podzielono na dwa obręby - wodny i lądowy. W granicach obrębu lądowego wyznaczono sześć obwodów ochronnych, a obręb wodny podzielono na obwód ochronny Gardno, Łebsko oraz Bałtyk. Pracownicy tych jednostek organizacyjnych bezpośrednio realizują określone zabiegi ochronne w stosunku do gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, dbając o trwałość powierzonego im dziedzictwa przyrodniczego.